Μυαλά υπό κατάληψη

Εμμέσω κοινωνικής ταραχής, η οποία μάλιστα επεκτάθηκε και σε μια επίθεση ενάντια στην παιδεία, ο ιστότοπός μας, πάντα πρώτος στα μεγάλα γεγονότα, έρχεται να δώσει το δικό του στίγμα και την δική του άποψη πάνω στο θέμα των κατειλημμένων πανεπιστημίων και της όλης διαμάχης που εκτυλίσσεται την συγκεκριμένη περίοδο μεταξύ των φοιτητών (διαμάχες βέβαια υπάρχουν και μεταξύ διαφόρων άλλων χώρων, αλλά θα ήταν καλύτερο να μην ασχοληθούμε με αυτά και να επικεντρωθούμε αμιγώς στο θέμα των καταλήψεων).

Κάνοντας αναφορά σε κάποιες από τις βασικότερες διατάξεις του νέου νόμου που ψηφίστηκε από το δημοκρατικότατο ελληνικό κοινοβούλιο, το οποίο τυγχάνει να χαίρει της πλήρους έγκρισης του συνόλου της ελληνικής κοινωνίας (ειδικά με τα τελευταία φιλολαϊκά μέτρα που έχει καταθέσει), θα προσπαθήσω να θίξω κάποιες γενικότερες παραμέτρους που προσωπικά νομίζω ότι είναι σημαίνουσες.

Κάθε νόμος και γενικότερα κάθε πολιτική, πέρα από τις συγκεκριμένες διατάξεις που ορίζει μέσα από τα κείμενά της και τα οποία ασκούν μια άμεση επίδραση στον χώρο προς τον οποίο προσανατολίζονται, έχει και μια άλλη αξία. Αυτή η έμμεση αξία έχει να κάνει με το ιδεολογικό πλαίσιο και τις κατευθυντήριες γραμμές που ορίζει. Αυτό σημαίνει ότι η εκάστοτε πολιτική δεν έρχεται να πέσει ως διά μαγείας σε λιμνάζοντα νερά και να ταράξει για μικρό χρονικό διάστημα μια περιοχή γύρω από το σημείο πτώσης της. Πολύ περισσότερο δημιουργεί συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ώστε να «χτίσει» ένα συνειδησιακό πλαίσιο, το οποίο έχει ένα σημείο εκκίνησής, τις κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες εμφανίζεται, και τελικό σκοπό, ο οποίος καθορίζεται από την νοοτροπία την οποία προωθεί (νοοτροπία που προφανώς πηγάζει από τα διάφορα συμφέροντα που επιθυμεί να εξυπηρετήσει).

Πώς εκφράζεται αυτό μέσα από τον νέο νόμο του υπουργείο παιδείας; Με κομψότατες διατυπώσεις γίνεται προσπάθεια να υποβαθμιστεί ο ρόλος του φοιτητή ως ενεργού πολίτη, ως συνειδητοποιημένου επιστήμονα, ως κοινωνικού ανθρώπου. Η παράγραφος για το γνωστότατο «ν+2» δεν είναι απλά μία διάταξη που περιορίζει τον χρόνο φοίτησης. Μέσα στο εκπαιδευτικό πλαίσιο στο οποίο κινείται είναι μια σαφής προσπάθεια να διαιωνίσει μια απαράδεκτη σχολική νοοτροπία, η οποία καλλιεργείται από τις τάξεις του δημοτικού και η οποία δεν αντιμετωπίζει τον μαθητή ή σπουδαστή ως άτομο με συγκεκριμένες νοητικές ικανότητες και συγκεκριμένο κοινωνικό υπόβαθρο, αλλά ως ένα είδος ρομπότ, που ως μόνη λειτουργία έχει την όσο τη δυνατόν γρηγορότερη έξοδό του από τον εκπαιδευτικό χώρο, για να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης, είτε ενεργητικά (ως εργαζόμενος) είτε παθητικά (ως άνεργος) στις νεοφιλελεύθερες πλέον συνθήκες της παγκόσμιας αγοράς. Διότι αυτός ο περιορισμός δεν είναι ένας καλοπροαίρετος τρόπος να πιεστεί ο φοιτητής να ασχοληθεί περισσότερο με τις σπουδές του. Αν το υπουργείο παιδείας επιδίωκε κάτι τέτοιο θα έπαιρνε μέτρα, ώστε να βελτιώσει το σύστημα εισαγωγής των μαθητών στο πανεπιστήμιο, με αποτέλεσμα να ενδιαφέρονται περισσότερο για τις σπουδές τους και να τελειώνουν γρηγορότερα και θα έκανε παράλληλα προσπάθειες να βελτιώσει το πρόγραμμα σπουδών, να εξασφαλίσει τους απαραίτητους πόρους στο πανεπιστήμιο και κατ’ επέκταση να δώσει κίνητρα στους φοιτητές να ασχοληθούν με μεγαλύτερο επιστημονικό ζήλο πάνω σε αντικείμενα που θα τους ενδιέφεραν.

Αντ’αυτού όμως παρατηρούμε να παίρνονται μέτρα προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ο μόνος τρόπος να διαφυλαχτεί η πραγματική επιστημονικότητα του πανεπιστημίου είναι να αντιμετωπίζονται οι σπουδαστές του ως ώριμοι άνθρωποι, άνθρωποι οι οποίοι γνωρίζουν τι θέλουν και σκοπεύουν να το ολοκληρώσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αν αυτό δεν ισχύει, που σαφώς δεν ισχύει, δεν είναι πρόβλημα του χρόνου φοίτησης (μήπως αν διαγραφούν θα ξέρουν περισσότερα πράγματα; Το θέμα με την παιδεία είναι να δημιουργήσει μορφωμένους ανθρώπους ή να εξοστρακίζει τους μη μορφωμένους;), αλλά αντιθέτως αποτελεί ζήτημα προς επίλυση πολύ πιο νευραλγικών στοιχείων της εκπαίδευσης, στοιχείων που μπορούν να εντοπιστούν μόνο στην βάση της, και ακόμα περισσότερο στην κοινωνική βάση και στο ποιες εν τέλει είναι οι κοινωνικές προτεραιότητες.

Το ίδιο συμπέρασμα μπορεί να βγει και από τη νέα ρύθμιση του ασύλου. Και επειδή πολλές φορές ακούγεται η προάσπιση του ασύλου ως άσυλο ιδεών και όχι ως άσυλο γενικά, η ερώτηση που θα ήθελα να θέσω είναι τι είδους ιδέες περιμένουμε από ένα ελεύθερο πανεπιστήμιο. Περιμένουμε νέες ιδέες που θα ανοίξουν νέους δρόμους στην ανθρώπινη εξέλιξη ή μια ανακύκλωση των ίδιων ιδεών, διατυπωμένων με διαφορετικό τρόπο, ιδεών που ανταποκρίνονται και θα ανταποκρίνονται στις επιταγές της ίδιας και απαράλλαχτης κοινωνίας που εν τέλει θα δημιουργηθεί (και ήδη δημιουργείται); Τι σημαίνει άσυλο ιδεών, σε ένα χώρο όπου οποιαδήποτε ιδέα αντίθετη προς την καθεστηκυία τάξη θα μπορεί να καταστέλλεται από κρατικούς μηχανισμούς; Η κοινωνική πρόοδος επετεύχθη ανά τις χιλιετίες από ανατρεπτικές και όχι από συμβατικές απόψεις, και αυτές τις πρώτες είναι που φοβάται κάθε σύστημα εξουσίας και θέλει με κάθε τρόπο να εμποδίσει. Η απουσία του ασύλου το μόνο που διασφαλίζει είναι το γερό γάντζωμα της σημερινής άρχουσας εκμεταλλευτικής τάξης στη θέση της, χωρίς τον φόβο διατύπωσης νέων ιδεών, για πολλά χρόνια ακόμα, δηλαδή την παύση κάθε προοδευτικής αλλαγής.

Όσον αφορά το δεύτερο σημείο, την εγκληματικότητα μέσα στο πανεπιστήμιο, θεωρώ ότι θα υποτιμούσα τη νοημοσύνη σας αν έκανα εκτενή αναφορά στο κατά πόσο τελικά το άσυλο ή η ίδια η κοινωνία με τα χάσματα και τις αδικίες που δημιουργεί είναι υπεύθυνη για τα διάφορα αυτά αρνητικά κρούσματα, αποκρυστάλλωση βαθύτερων προβλημάτων μέσα στο ίδιο το σύστημα και όχι μια απλή εξαίρεση που λαμβάνει χώρα στον μοναδικό μέχρι πρότινος απροσπέλαστο για την αστυνομία χώρο.

Άλλα θέματα που έχουν τεθεί, όπως τα δίδακτρα (τα οποία ναι, όσο και αν δεν το πιστεύετε ισχύουν, μην περιμένετε να το δείτε στην πράξη για να το πιστέψετε, αυτοδιαχείριση του πανεπιστημίου και μειωμένες κρατικές δαπάνες σημαίνουν δίδακτρα!), οι ιδιώτες που θα μπορούν να χρηματοδοτούν έρευνες και να τις κατευθύνουν κατά βούληση, ανάλογα με τα συμφέροντά τους, η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και των ακαδημαϊκών με βάση ποσοτικά κριτήρια (αν είναι ποτέ δυνατόν) και άλλα τέτοια τραγελαφικά που περικλείει ο νόμος πραγματικά τα αφήνω στην κρίση του καθενός να κατανοήσει αν είναι θετικά για την παιδεία ή αρνητικά (ε ναι, δε θα φάμε κι όλη την μέρα μας εδώ, έχουμε να δούμε και ειδήσεις).

Αν βέβαια διαφωνείτε με όλα αυτά και θεωρείται ότι ο νέος νόμος είναι τέλειος και υπέροχος και βελτιώνει σαφέστατα το άθλιο πανεπιστήμιο του παρελθόντος (για το οποίο κακώς δεν είχαμε γράψει κάτι προηγουμένως, ήταν όντως άθλιο και χρειαζόταν όντως αλλαγές), τότε μπορείτε να σταματήσετε εδώ την ανάγνωση, γιατί εδώ αλλάζουμε ενότητα και περνάμε στο φρικαλέο και ανατριχιαστικό θέμα που ονομάζεται κατάληψη.

Όσοι λοιπόν συνεχίζετε, έχω να προσθέσω ένα ακόμα επιχείρημα ενάντια σε αυτό το νόμο (έκπληξη!! Δεν το περιμένατε). Το γεγονός ότι υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που έχουν εγκαταλείψει πλέον κάθε ελπίδα για να παλέψουν και να βελτιώσουν την κοινωνία τους, το ότι έχουν παραδοθεί σε μια κατ’ επίφαση αίσθηση του ότι έχουν βολευτεί και αρνούνται να δουν οτιδήποτε πέρα από την μικροκοινωνία τους είναι σαφέστατα ένα φαινόμενο που πηγάζει από την παιδεία μας (όπως άλλωστε και τα πάντα μιλώντας για παιδεία με το γενικό της νόημα). Υπάρχει λοιπόν η τάση να δημιουργηθούν μέσα στο σημερινό σύστημα άνθρωποι χωρίς διάθεση να αγωνιστούν. Και για να μην χρονοτριβώ με ταυτολογίες, αν κάποιος δει το νέο νόμο μέσα από αυτό το πρίσμα, αποκλείεται να μην εντοπίσει το πώς αυτές οι ήδη υπάρχουσες τάσεις ενισχύονται κατάφορα εις βάρος φυσικά της τόσο σημαντικής κριτικής σκέψης και πνευματικής εγρήγορσης, χαρακτηριστικών που οφείλει να χει κάθε συνειδητοποιημένος άνθρωπος. Με βάση όλα τα παραπάνω θεωρώ ότι ο νόμος αυτός πρέπει να ανατραπεί. Το ζήτημα που μπαίνει τώρα είναι ποια μορφή αγώνα είναι η ορθότερη, ώστε να επιτευχθεί ένας τέτοιος στόχος.

Ως προς τις καταλήψεις λοιπόν ως μορφή αγώνα (ε εν τέλει αυτό ήταν και το θέμα μας, μην αναλωνόμαστε τζάμπα με άσχετα πράγματα) δε νομίζω ότι καθαυτές πετυχαίνουν κάτι. Πρώτον όμως και σημαντικότερο δημιουργούν συσπείρωση. Εννοώ με αυτό ότι χτυπώντας την καθημερινότητα του φοιτητή αυτός αναγκάζεται να έρθει αντιμέτωπος με τις καταστάσεις που δημιουργούνται. Είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί δεν μπορεί να εκφράσει τη γνώμη του συνειδητά αν πρώτα δεν καταλάβει ότι κάτι αλλάζει, ότι κάτι καινούριο υπάρχει, είτε θετικό είτε αρνητικό. Η κατάληψη δημιουργεί την απαραίτητη για κάθε αγώνα απεμπλοκή από την καθημερινότητα, αναγκάζει τους ανθρώπους να δουν ότι κάτι συμβαίνει. Σε κανέναν (σχεδόν) δεν αρέσει να χάνει μαθήματα εξεταστικής ή παραδόσεις εξαμήνου. Για το ότι χάνονται μαθήματα και επίσης πολύτιμος χρόνος για την φοίτηση αλλά και τη ζωή των σπουδαστών όμως δε φταίει η άμυνα των φοιτητών, η κατάληψη δηλαδή, αλλά η επίθεση του υπουργείου. Αποτέλεσμα αυτής της συσπείρωσης είναι η εξάπλωση της διαμαρτυρίας και σε άλλες μορφές. Ουσιαστικά, από τη στιγμή που μια κατάληψη ξεκινήσει να αποκτά μια μαζική δυναμικότητα, οφείλει πρώτον να τη διασφαλίσει με τη συνέχειά της και δεύτερον να κλιμακώσει την αντίδρασή της δημιουργώντας νέα μέτωπα δράσης, όπως πορείες, συζητήσεις και όλα τα υπόλοιπα γνωστά μέσα πίεσης. Είναι λοιπόν ένα απαραίτητο στάδιο το οποίο δημιουργεί το κατεξοχήν εφαλτήριο των αγώνων.

Ειδομένη από αυτή την άποψη νομίζω ότι μια κατάληψη επιτυγχάνει αυτό που κανένας άλλος τρόπος διαμαρτυρίας δεν μπορεί να επιτύχει. Την προσφορά της δυνατότητας να συνδυαστούν αποτελεσματικά όλοι οι τρόποι που μια απογοητευμένη και εξεγερμένη κοινωνία έχει ενάντια σε ένα σύστημα που καταφανώς την εκμεταλλεύεται και την καταπιέζει. Αυτό που εν τέλει οφείλουμε να σκεφτούμε είναι ότι αν υπάρχει ένα πράγμα για το οποίο αξίζει να αγωνιστούμε είναι η αξιοπρέπειά μας (όχι η ατομική αλλά η συλλογική). Κι αυτό προϋποθέτει τόσο έναν αγώνα για την διεκδίκηση μιας καλύτερης παιδείας, που θα δημιουργεί ανθρώπους που θα έχουν αυτή την αξιοπρέπεια και δε θα είναι υποταγμένοι (ας σταματήσουμε να βλέπουμε το κοντόφθαλμο οικονομικό συμφέρον, θεωρώντας το πανάκεια των κοινωνικών προβλημάτων και ας αναλογιστούμε πόσο ευεργετική θα είναι μακροπρόθεσμα μια ουσιαστική βελτίωση της εκπαίδευσής μας), όσο και μια αξιοπρέπεια σε αυτόν τον ίδιο τον αγώνα.